تجزیه ژنتیکی تحمل تنش شوری در تعدادی از ژنوتیپ‌های برنج ایران

اطلاع از نحوه توارث تحمل تنش شوری در ارقام مختلف برنج از جمله ضرورت‌های برنامه‌های اصلاحی برنج در ایران می‌باشد. از این‌رو تحمل تنش شوری در شش ژنوتیپ برنج طارم‌محلی، غریب، شاه‌پسند، درفک، سپیدرود و IR28 با واکنش مختلف نسبت به تنش شوری در قالب طرح دی‌آلل کامل در مراحل رویشی و زایشی در طی سال‌های87-1385 در موسسه تحقیقات برنج کشور ـ رشت مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان شوری اعمال شده در دو مرحله به ترتیب 8 و 12 دسی‌زیمنس بر متر بود. تجزیه واریانس صفات حاکی از وجود تفاوت معنی‌دار برای شاخص تحمل شوری، وزن ماده خشک، محتوای سدیم، تعداد دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روز تا 50 درصد گلدهی بود. ترکیب‌پذیری عمومی(GCA)، خصوصی(SCA) و اثرات سیتوپلاسمی برای شاخص تحمل شوری، وزن ماده خشک، محتوای سدیم، دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روز تا 50 درصد گلدهی معنی‌دار بود که حاکی از اهمیت واریانس‌های ژنتیکی افزایشی، غیرافزایشی و اثرات سیتوپلاسمی (مادری) در کنترل این صفات بود. رقم طارم دارای بالاترین مقدار ترکیب‌پذیری عمومی برای صفات شاخص تحمل شوری، کمترین محتوای سدیم و کوتاه‌ترین دوره تا 50 درصد گلدهی بود و رقم شاه‌پسند دارای بالاترین میزان ترکیب‌پذیری عمومی برای شاخص تحمل شوری بعد از طارم بود، ولی از ترکیب‌پذیری عمومی بالایی برای محتوای سدیم برخوردار بود. برآورد پارامترهای ژنتیکی نشان‌دهنده اهمیت هر دو اثر افزایشی و غیر افزایشی و نیز اثرات مادری بود. میزان وراثت پذیری خصوصی صفات مورد مطالعه نیز حدود 25 تا 75 درصد بود. براساس نتایج این آزمایش به نظر می‌رسد که سازوکار تحمل نسبی شوری در رقم طارم به عدم جذب یون سدیم توسط گیاه و در رقم شاه‌پسند به ذخیره‌سازی یون سدیم جذب شده در واکوئل‌های ذخیره‌ای مربوط است.